Po odkryciach geograficznych nastąpiła doskonała koniunktura na produkty rolne - zboże, bydło, miód, skóry oraz drewno zwłaszcza na zachodzie Europy. Polska szlachta w bardzo szybkim tempie zaczęła czerpać zyski zwiększając produkcję rolną, która następowała poprzez powiększanie areałów ziemskich. Rzeczpospolita uzyskawczy dostęp do Morza Bałtyckiego mogła prowadzić swobodną wymianę handlową z państwami Europy Zachodniej, stała się "spichlerzem Europy". Folwark szlachecki stanowił samowystarczalne gospodarstwo rolne oraz hodowlane, którego funkcjonowanie opierało się na przymusowej pracy chłopów. W zamian za dzierżawę ziemi należącej do szlachcica chłopi musieli płacić pńszczyznę oraz bezpłatnie wykonywać prace w pańskim gospodarstwie rolnym. Szlachta poprzez rozbudowę folwarków rozpoczęła koncentrowanie ziemi w swoich rękach. Początkowo zagospodarowywano nieużytki - łąki, zarośla, karczowano lasy. Z czasem włączono do folwarków tzw. "pustki", czyli gospodarstwa opuszczone przez chłopów. Na końcu przyłączano folwarki należące do sołtysów (wykup sołectw pod przymusem - statut warecki z 1423 roku). Gospodarka folwarczo - pańszczyźniana doprowadziła w konsekwencji do dominacji szlachty w życiu politycznym i gospodarczym państwa. Chłopi popadli w całkowitą poległość. Wsie ubożały z powodu obciążenia chłopów pracą ponad ich możliwości, ich własną produkcję rolną organiczano do mnimum.