II gimnazjum

Śladami przeszłości 2

Historia

Bliżej historii 2

Historia 2 

Historia II

Przywileje nadane szlachcie polskiej:
<ul>
<li>
Przywilej koszycki - uchwalony w 1374 roku w Koszycach przez Ludwika Węgierskiego, który pragnął zapewnić następstwo tronu swej córce. Wprowadzono jeden stały podatek (2 grosze z łanu chłopskiego), zwolniono szlachtę od pozostałych świadczeń a także od budowy i reperacji zamków, mostów, dróg i wałów. Król zobowiązał się do powierzania zamków i starostw Polakom, obiecał także wypłaty odszkodowań szlachcie za wyprawy wojenne poza granice kraju. - korzyści ekonomiczne.</li>
</ul>
<ul>
<li>
Przywilej warcki - uchwalony w 1423 roku na zjeździe walnym Królestwa w Warcie, zatwierdzony przez Władysława Jagiełłę. Szlachta miała prawo usuwania "krnąbrnych sołtysów". Ograniczono możliwość przenoszenia się chłopów do miast. Wojewoda ustalał maksymalne ceny na towary w miastach - tzw. "taksty wojewodźińskie". Zagwarantowano równość wobec prawa całej szlachty, także magnaterii. - korzyści polityczne.</li>

<ul>
<li>
Sejm&nbsp; -&nbsp;w Polsce XV - XVIII wieku (od 1492/93 roku) stanowił najwyższą reprezentację społeczeństwa szlacheckiego. Składał się z trzech stanów sejmujących - króla, senatu i izby poselskiej. Po unii lubelskiej (od 1569 roku) w jego skład wchodzili także reprezentanci Litwy. Od 1573 roku sejm dzielił się na zwyczajny (6-tygodniowy) i nadzwyczajny (2-3 tygodniowy). Na mocy artykułów henrykowskich monarchowie musieli zwoływać sejmy zwyczajne najrzadziej raz na 2 lata, a sejmy nadzwyczajne w razie potrzeby. Obradom senatu przewodniczył król, obradom izby poselskiej marszałek sejmu. Przez większą część obrad izby pracowały oddzielnie, łącząc się jedynie na początku, kiedy posłowie wysłuchiwali tzw. propozycji od tronu (programu obrad) i opinii senatorów (tzw. wota) oraz na końcu, kiedy wspólnie uchwalano przygotowane teksty konstytucji sejmowych. Sejm posiadał władzę ustawowawczą i władzę podatkową, kontrolował króla, skarb i urzędników, zwoływał pospolite ruszenie, powoływał wojska zaciężne, miał wpływ na politykę zagraniczną - wypowiadał wojnę, zawierał pokoje, przyjmował posłów. Nadawał także szlachectwo, posiadał prawo łaski.&nbsp;</li>
</ul>

Postulaty ruchu egzekucyjnego:
Ruch egzekucyjny to walka szlachty średniej z magnaterią o zwrot ziem zwanych królewszczyzną. 
Ruch ten zakładał istotne zmiany społeczne i polityczne w Rzeczypospolitej. Wśród postulatów wysuwanych przez ruch egzekucyjny znalazły się:
<ul>
<li>Domagano się egzekucji dóbr (królewszczyzn) nielegalnie zawłaszczonych przez wielu magnatów;</li>
<li>Przestrzegania prawa o tzw. incompatibiliach - czyli zakazie sprawowania przez jedną osobę wielu urzędów;</li>

Po odkryciach geograficznych nastąpiła doskonała koniunktura na produkty rolne - zboże, bydło, miód, skóry oraz drewno zwłaszcza na zachodzie Europy. Polska szlachta w bardzo szybkim tempie zaczęła czerpać zyski zwiększając produkcję rolną, która następowała poprzez powiększanie areałów ziemskich. Rzeczpospolita uzyskawczy dostęp do Morza Bałtyckiego mogła prowadzić swobodną wymianę handlową z państwami Europy Zachodniej, stała się "spichlerzem Europy". Folwark szlachecki stanowił samowystarczalne gospodarstwo rolne oraz hodowlane, którego funkcjonowanie opierało się na przymusowej pracy chłopów. W zamian za dzierżawę ziemi należącej do szlachcica chłopi musieli płacić pńszczyznę oraz bezpłatnie wykonywać prace w pańskim gospodarstwie rolnym. Szlachta poprzez rozbudowę folwarków rozpoczęła koncentrowanie ziemi w swoich rękach. Początkowo zagospodarowywano nieużytki - łąki, zarośla, karczowano lasy. Z czasem włączono do folwarków tzw. "pustki", czyli gospodarstwa opuszczone przez chłopów. Na końcu przyłączano folwarki należące do sołtysów (wykup sołectw pod przymusem - statut warecki z 1423 roku). Gospodarka folwarczo - pańszczyźniana doprowadziła w konsekwencji do dominacji szlachty w życiu politycznym i gospodarczym państwa. Chłopi popadli w całkowitą poległość. Wsie ubożały z powodu obciążenia chłopów pracą ponad ich możliwości, ich własną produkcję rolną organiczano do mnimum.

Przedstawiciele polskiego odrodzenia i ich najważniejsze osiągnięcia:
 
Mikołaj Kopernik - żył w latach 1473 - 1543, polski astronom, autor przełomowego dzieła "O obrotach sfer niebieskich", w którym udowodnił, że środkim wszechświata jest Słońce, a nie - jak dotychczas sądzono - Ziemia. Przekonanie to zostało potępione przez Kościół i wielu ówczesnych uczonych i aż do 1828 roku znajdowało się w indeksie ksiąg zakazanych. Dzieło Kopernika dokonało wielkiego przełomu i wywołało jedną z najważniejszych rewolucji naukowych od czasów starożytnych, nazwaną "przewrotem kopernikańskim". Mikołaj Kopernik poza astronomią zajmował się także matematyką, ekonomią, prawem, startegią wojskową oraz medycyną. Był kanclerzem kapituły warmińskiej. 
 
 
Maciej z Miechowa - żył w latach 1457-1523, polski lekarz, pisarz medyczny, historyk, geograf, rektor Akademii Krajowskiej, autor dzieła "Traktat o dwóch Sarmacjach", który uznaje się za pierwsze dzieło geograficzne, zawierające wiarygodne wiadomości na temat ziem położonych w Europie Wschodniej. Był jednym z najsławniejszych astrologów krakowskich. Maciej z Miechowa był także fundatorem szkół parafialnych, szpitali, kaplic oraz kościołów.

<ul>
<li>
Luteranizm - Gdańsk, Elbląg, Toruń.&nbsp;&nbsp;Wyznanie to przeważało także na terenie Wielkopolski, Pomorza Gdańskiego oraz w Prusach Książęcych, gdzie istniały silne powiązania z Niemcami. Luteranizm wyznawali głównie mieszczanie pochodzący z Niemiec.&nbsp;</li>
</ul>

Podobieństwa między przebiegiem reformacji w Polsce i Europie Zachodniej:
<ul>
<li>Wierni buntowali się przeciwko niskiemu wykształceniu i zeświedczeniu kleru, negowano przywileje duchowieństwa, symonię oraz nepotyzm;</li>
<li>Społeczeństwo zostało podzielone wyznaniowo;</li>

<ul>
<li>Uważam, iż wolna elekcja była bardzo niekorzystnym rozwiązaniem dla Rzeczypospolitej. W żadnym innym państwie europejskim szlachta nie posiadała tak rozległych uprwnień. To właśnie szlachta odgrywała najważniejszą rolę w polskim życiu politycznym, decydowała o najważniejszych sprawach dotyczących państwa. Bez jej zgody panujący monarcha nie mógł podejmować ważnych decyjzji dotyczących polityki wewnętrznej i zagranicznej.    </li> 
<li>Pozycję króla osłabiał dodatkowo fakt, że nie był on władcą dziedzicznym, ale wybieralnym - panował nie z mocy praw dynastycznych, ale na mocy decyzji szlacheckich wyborców. </li>
<li>Zasady wolnej elekcji pozwalały obcym monarchom na ingerowanie w sprawy wenwętrzne kraju. Różnice zdań na temat kandydatów do wolnej elekcji były zażewiem kłótni oraz waśni polskiej szlachty.</li>
<li>Ponadto, wśród szlachty szerzyła się korupcja oraz przekupstwo, głosowano bowiem zgodnie z życzeniem bogatych magnatów oraz obcych dworów. Wolna elekcja znacznie organiczała władzę króla, który ubiegając się o polski tron zmuszony był do składania wielu obietnic i zatwierdzania kolejne przywilejów szlacheckich.</li>
<li>Takie działanie prowadziło w konsekwencji do zaborów Rzeczypospolitej przez sąsiednie mocarstwa.</li>
</ul>

Panowanie Henryka Walezego (1573-1574)
<ul>
<li>
W wyniku wolnej elekcji przeprowadzonej w 1573 roku władcą Rzeczypospolitej został brat króla Francji - Henryk Walezy;</li>
<li>Henryk Walezy aby zostać koronowanym musiał podpisać artykuły henrykowskie oraz pacta conventa, które stały się podstawą prawną funkcjonowania Rzeczypospolitej aż po zabory, blokując próby reform;</li>

Komentarze