`a) \ \ 1, \ 2, \ 4, \ 8, \ 16`
`b) \ \ 1, \ 2, \ 3, \ 4, \ 6, \ 8, \ 12, \ 24`
`c) \ \ 1, \ 2, \ 4, \ 8, \ 16, \ 32`
`d) \ \ 1, \ 5, \ 11, \ 55`
System rzymski jest systemem zapisywania liczb, który w przeciwieństwie do zapisu pozycyjnego, pozwala zapisać liczby przy pomocy znaków o zawsze ustalonej wartości.
W systemie rzymskim do zapisania liczby używamy zdecydowanie mniej znaków niż w systemie dziesiątkowym.
Za pomocą 7 znaków (liter) : I, V, X, L, C, D i M jesteśmy w stanie ułożyć każdą liczbę naturalną od 1 do 3999.
Do każdego znaku przypisano inną wartość.
Wyróżniamy cyfry podstawowe:
oraz cyfry pomocnicze:
Zasady zapisywania liczb w systemie rzymskim:
Możemy zapisać maksymalnie 3 takie same cyfry podstawowe (czyli I, X, C, M) obok siebie.
Cyfry pomocnicze (czyli V, L, D) nie mogą występować obok siebie.
Przykłady:
W celu uproszczenia wielu zapisów dopuszcza się umieszczenie cyfry podstawowej o mniejszej wartości przed cyfrą o większej wartości.
W takim jednak przypadku od wartości większej liczby odejmujemy wartość mniejszej liczby.
Przykłady:
Gdy liczby (znaki) są ustawione od największej do najmniejszej to wówczas dodajemy ich wartości.
Przykłady:
Ciekawostka
System rzymski pochodzi od wysoko rozwiniętej cywilizacji Etrusków (ok. 500 r. p.n.e.).
Początkowo zapisywano liczby za pomocą pionowych kresek I, II, III, IIII, IIIII, ... .
Rzymianie przejęli cyfry od Etrusków i poddali je pewnym modyfikacjom oraz udoskonaleniom, co dało początki dzisiaj znanemu systemowi rzymskiemu.
Cyfr rzymskich używano na terenie imperium aż do jego upadku w V w. n.e.
W średniowieczu stały się standardowym systemem liczbowym całej łacińskiej Europy. Pod koniec tej epoki zaczęto coraz częściej używać cyfr arabskich, prostszych i wygodniejszych do obliczeń oraz zapisywania dużych liczb.
System rzymski stopniowo wychodził z codziennego użycia, chociaż do dziś jest powszechnie znany w Europie i stosowany do wielu celów.
Działania arytmetyczne to dwuargumentowe działania, które dwóm danym liczbom przyporządkowują trzecią liczbę, czyli tzw. wynik działania. Zaliczamy do nich dodawanie, odejmowanie, mnożenie i dzielenie.
Dodawanie to działanie przyporządkowujące dwóm liczbom a i b, liczbę c = a + b. Wynik dodawania nazywany jest sumą, a dodawane składnikami sumy.
Składniki podczas dodawania można zamieniać miejscami, dlatego mówimy, że jest ono przemienne. Niekiedy łatwiej jest dodać dwa składniki, gdy skorzystamy z tej własności.
Przykład: $$7 + 19 = 19 +7$$.
Kiedy jednym ze składników sumy jest inna suma np. (4+8), to możemy zmienić położenie nawiasów (a nawet je pominąć), na przykład $$12 + (4 + 8) = (12 + 8) + 4 = 12 + 8 + 4$$
Mówimy, że dodawanie jest łączne.
Poniżej przedstawiamy przykład, gdy warto skorzystać z praw łączności i przemienności:
$$12 + 3 + 11 + (7 + 8) + 9 = 12 + 8 +3 +7 + 11 + 9 = 20 + 10 + 20 = 50$$
Odejmowanie
Odjąć liczbę b od liczby a, tzn. znaleźć taką liczbę c, że a = b+ c.
Przykład $$23 - 8 = 15$$, bo $$8 + 15 = 23$$.
Odejmowane obiekty nazywane są odpowiednio odjemną i odjemnikiem, a wynik odejmowania różnicą.